Tác giả

Chuyên mục

Trang

Hai viễn cảnh

Th8 29, 2019

Phạm Thị Hoài

2025

Phim Mười năm (Thập niên, tên tiếng Anh: Ten Years) năm 2015 của 5 đạo diễn Hồng Kông gồm 5 phim ngắn, 5 kịch bản dystopia, viễn cảnh đen tối, về một Hồng Kông của 10 năm sau, 2025.

Phim thứ nhất: Văn phòng Liên lạc của chính quyền trung ương Trung Quốc mật cho viên chức Hồng Kông thuê xã hội đen ám sát hai nghị viên của hai đảng chính trị trong buổi Lễ Lao động ở một trường học. Hai kẻ giết thuê, một thuộc Hội Tam hoàng, một là người Ấn Độ nhập cư, ngay sau đó bị cảnh sát bắn chết. Chính quyền đặc khu xác nhận đó là các thành phần khủng bố nguy hiểm, vì thế cần sớm thi hành Luật An ninh Quốc gia.

Phim thứ hai: Trong một căn nhà đổ nát đóng kín ở khu Đại Giác Chủy, hai thanh niên nam nữ tìm cách bảo tồn những mẫu vật cuối cùng còn sót lại của một Hồng Kông trong ký ức. Bên ngoài là một Hồng Kông khác. Họ lưu cả mồ hôi, da, tóc vào vườn ươm ký ức. Mẫu vật cuối cùng của nhân vật nam là chính cơ thể mình.

Phim thứ ba: Một tài xế tắc xi tuyệt vọng vì tiếng Hán tiêu chuẩn (phổ thông thoại) thành ngôn ngữ chính thức tại Hồng Kông thay thế tiếng Quảng Đông bị coi là phương ngữ.

Phim thứ tư: Một Hồng Kông của những người cười khẩy – “Chúng ta chỉ là con điếm của Trung Quốc. Vậy nằm ngửa ra mà hưởng có phải hơn không?”. Một Hồng Kông của những người thực dụng – “Mình có gì mà lo. Đảng Cộng sản cũng chỉ là mafia đem tiền sang Hồng Kông gửi. Mà mafia thì sợ nhất là mất tiền.” Một Hồng Kông của những người hoài nghi – “Hồng Kông chưa bao giờ và không có khả năng độc lập.” Một Hồng Kông của những mật vụ trẻ măng mặc com-lê nghiêm chỉnh ngồi nghe nhạc uống nước ngọt và mặt lạnh như tiền. Một Hồng Kông của sự đểu giả vô biên của chính quyền trung ương và sự đàn áp tàn bạo của cảnh sát đặc khu. Và một Hồng Kông của những thanh niên day dứt bởi “Hồng Kông không có dân chủ vì chưa ai chết cho nó cả” và xuống đường tự thiêu.

Phim thứ năm: Trứng gà, như mọi sản phẩm sản xuất tại Hồng Kông, không được phép ghi là sản phẩm địa phương. Những đội thiếu nhi mặc đồng phục gợi hình ảnh Hồng Vệ binh mang theo danh sách các sản phẩm cấm đi lùng soát các cửa hàng. Trong một kho cất giấu sách cấm có cả bộ truyện tranh Doraemon.

Mười năm không nổi bật về nghệ thuật, có phần như những tác phẩm tốt nghiệp của sinh viên điện ảnh, song nó trở thành sự kiện khi nhận bằng khen của Hội Phê bình Điện ảnh Hồng Kông và lãnh Giải Kim Tượng. Cầm chắc một tương lai Đại lục hóa nhưng Hồng Kông sẽ thất thủ trong tư thế bất tử, tạc nốt nhạc hùng tráng cuối cùng vào khúc ca tự do rồi sẽ rơi vào thinh không – ám ảnh ấy, niềm kiêu hãnh và sự tuyệt vọng ấy cũng như việc lần đầu tiên hiện thực Hồng Kông xuất hiện trần trụi như vậy trên màn hình khiến giải điện ảnh uy tín nhất của Hồng Kông và thuộc loại danh giá nhất châu Á, đã chọn Mười năm của 5 đạo diễn trẻ – người trẻ nhất 28, người lớn tuổi nhất chưa tròn 40 – còn tương đối vô danh – Ngũ Gia Lương (Ng Ka-leung) Quách Trăn (Kwok Zune), Hoàng Phi Bằng (Wong Fei-pang), Âu Văn Kiệt (Au Man-kit), Chu Quan Uy (Chow Kwun-Wai) – , với kinh phí chưa đầy 80.000 dollar là phim hay nhất trong năm. Và lần đầu tiên từ năm 1991, Trung Hoa Đại lục cắt chương trình truyền hình trực tiếp buổi trao Giải Kim Tượng.

2075

Phim Trái đất lang thang (Lưu lãng địa cầu, tên tiếng Anh: The Wandering Earth) của đạo diễn Quách Phàm, dựa trên truyện ngắn cùng tên của Lưu Từ Hân, ra mắt đúng mồng một Tết, là sự kiện cực đại của điện ảnh Trung Quốc năm 2019. Kịch bản dystopia, viễn cảnh đen tối – trái đất lâm họa diệt vong vì mặt trời biến thành một hồng cự tinh và loài người phải khuân quả địa cầu lên đường đi tìm một hệ hành tinh khác – chuyển thành utopia, viễn cảnh địa đàng – một nhóm người Trung Quốc can đảm, quyết tâm, giàu sáng kiến và đầy nghị lực đã quên mình cứu nhân loại ở phút cuối cùng trong hành trình gian nan nguy hiểm ấy.

Trong mấy năm gần đây, điện ảnh Trung Quốc tung ra hàng loạt phim khủng thành công vang dội về thương mại không chỉ ở thị trường trong nước. Trung Hoa thế kỷ 21 không còn dùng phim cúng cụ để tuyên truyền. Quyền lực mềm made in China là những phim hành động hiện đại được đầu tư lớn, với những kịch bản gay cấn, những pha diễn nghẹt thở, những cảnh quay hoành tráng khốc liệt, những đạo diễn có nghề, diễn viên có hạng và hệ thống kĩ thuật, kĩ xảo ngoại hạng. Tất cả đều phô diễn sức mạnh thiện chiến, lòng yêu nước nồng nàn, ý chí kiên cường và tinh thần quả cảm của quân đội Trung Quốc. Tất cả đều là những bản anh hùng ca kể về những người lính Giải phóng quân dũng mãnh, hoặc tiễu trừ một tổ chức tội phạm quốc tế khét tiếng (Chiến lang, 2015), hoặc chinh phạt quân phản tặc, chư hầu của phương Tây, cứu bạn bè châu Phi (Chiến lang 2, 2017), hay diệt cướp biển, dẹp khủng bố, giải vây cho đồng bào ở Bắc Phi (Điệp vụ Biển đỏ, 2018). Không có gì thuộc về Hollywood mà xa lạ với Chollywood. Trung Quốc trỗi dậy và đang khởi động để soán ngôi Mỹ cả trên màn hình.

Trái đất lang thang cũng đầy đủ các linh kiện cần thiết để một sản phẩm công nghệ điện ảnh chiếm lĩnh thị trường. Cũng siêu anh hùng – kiểu Trung Hoa, sáng sủa, thân thiện, gương mẫu, một lần nữa lại Ngô Kinh xinh trai và đức hạnh hơn điều lệ đảng viên cho phép. Cũng mở và thắt tuyến nước mắt đúng chỗ đã đánh dấu, cũng pha trò vừa đủ để một khán giả trung bình kịp cười đúng lúc, cũng chêm vài thằng ngốc và điểm xuyết mấy tính cách tiêu cực cho hiện thực thêm phần đa dạng, cũng triết lý và mơ mộng pha vừa miệng đại chúng, cũng phóng lớn các loại tình chủ lưu: tình bạn, tình yêu, tình anh em, phụ tử, khuyến mãi thêm tình nhân loại một nhà quốc tế, và trên hết là tình yêu nước đấm ngực thiêng liêng, chưa kể các phụ tùng kỹ thuật tối tân và tiết tấu tự sự hiện đại. Song lần này, Trung Quốc không chỉ thắng trận Thiện Ác thông thường, không chỉ giải cứu mấy con tin hay giải phóng một lãnh thổ. Lần này Trung Quốc là cứu tinh của nhân loại và điện ảnh Trung Quốc chính thức tiến vào lãnh địa phim khoa học viễn tưởng vốn là độc quyền của phương Tây. Địa đàng chưa đến ngay, nhưng sau tuần đầu tiên công chiếu, bộ phim với kinh phí 50 triệu dollar này thu 350 triệu và sau ba tháng 700 triệu.

*

Tại siêu thị điện ảnh thượng vàng hạ cám Netflix, bạn có thể chọn cả món Mười năm lẫn món Trái đất lang thang và lần lượt tiêu thụ cả hai viễn cảnh trong một buổi tối rỗi rãi. Nhưng viễn cảnh Hồng Kông nằm vùi ở đâu đó khó biết, lọt thỏm vô tăm tích giữa bạt ngàn serie bất tận mang sứ mệnh giải trí bạn đến xuống mồ, bẹp rúm dưới muôn trùng phim ăn liền ăn luôn mồm ăn để ăn và xực vì bội thực là chế độ trọn gói ưu đãi. Còn viễn cảnh Trung Hoa? Nó được bày ra rầm rộ ngay ở quầy sát cửa và tự động nhảy vào giỏ hàng của bạn. Và sau 125 phút nhai lạc nốc bia, bạn không có cách nào khác là ghi nhận rằng sứ mệnh không tưởng Trung Hoa cũng không tệ hơn những sứ mệnh Hoa Kỳ tương tự. Nếu bia vẫn chật bàn và buổi tối chưa tàn, Netflix sẽ gợi ý rằng sau Trung Quốc, Hồng Kông, bạn nên thử món Việt Nam Hai Phượng.

Báo Trẻ, 29/8/2019