Ước mơ, pro & contra

Th1 11, 2012

Phạm Hồng Sơn

Năm 1848 Karl Marx đã tuyên bố ước mơ cháy bỏng của ông về một thế giới hạnh phúc, công bằng. Tuyệt đối không có người bóc lột người, một thế giới không còn giai cấp. Không còn khoảng cách giàu nghèo, tất cả chỉ còn một giai cấp có tên là “vô sản”. Karl Marx đã xác quyết ước mơ của mình: “Những người Cộng sản chẳng cần phải che giấu quan điểm và mục đích của mình rằng những mục tiêu đó chỉ có thể đạt được bằng sự lật đổ bằng bạo lực tất cả các giá trị, cấu trúc, rường cột của xã hội hiện hành.”

Hai mươi năm sau, năm 1868, Jules Verne, khi viết cuốn Hai vạn dặm dưới biển (Vingt mille lieues sous les mers), cũng bày tỏ một ước mơ về một thiết bị tối tân giúp con người có thể sống và chu du dài ngày dưới biển hết sức thoải mái. Ước mơ của Verne hoàn toàn khác và có thể khiêm tốn hơn của Marx, nhưng không kém phần cháy bỏng. Verne đã tâm sự với cha: “Đã có lần con viết cho cha rằng con đang nảy ra ý nghĩ rất xa hiện thực. Nhưng không phải như vậy. Tất cả những gì con người có khả năng hình dung ra được thì họ sẽ tìm được cách thực hiện.”

Ngày nay loài người đã biết được kết cục thực tế, huy hoàng hay đau thương, của hai ước mơ vừa kể. Nhưng sự khác biệt hệ trọng của hai ước mơ này không nằm ở kết cục thực tế hay mức độ lớn lao của ước mơ. Sự khác biệt hệ trọng nằm ở việc có hay không có áp đặt ước mơ. Jules Verne và những người say mê ước mơ của ông đã không bắt người khác phải theo hay thực hiện bằng được ước mơ của họ. Còn Karl Marx, đúng hơn là những người đi theo, sùng bái ước mơ của Karl Marx, đã xử sự hoàn toàn ngược lại.

Tuy thế, giới hạn ước mơ là điều không nên, và cũng không ai có thể kiểm soát, giới hạn được tuyệt đối ước mơ của người khác. Điều cần giới hạn là việc thực hiện ước mơ. Kể cả việc thực hiện những ước mơ có gương mặt tử tế nhất cũng phải được đặt vào trong một giới hạn. Giới hạn đó là không được giới hạn ước mơ của người khác. Nói cách khác, nếu có một ước mơ muốn tất cả phải ủng hộ (pro) hoặc tất cả phải phản đối (contra) một vấn đề, một khát khao nào đó thì đó vẫn là một ước mơ nhưng là một ước mơ nguy hiểm. Ước mơ, pro & contra luôn cần bên nhau để con người ít nhất vẫn còn được lãng mạn mà không cực đoan hay mù quáng.

© 2012 pro&contra